Branżowa Szkoła I Stopnia klasa 1a – Biologia

Temat: Powtórzenie wiadomości o budowie i funkcji komórek oraz jej organellach. E-podręcznik.

https://epodreczniki.pl/a/komorkowa-budowa-organizmow/D14lniI3r

Każdy żywy organizm wykazuje podstawowe czynności życiowe tj. oddycha, rośnie, rozwija się, rozmnaża się, odżywia, wydala, odbiera bodźce z otoczenia i wykonuje ruch. Jedyną strukturą, która nie ma budowy komórkowej i nie zalicza się do organizmów żywych są wirusy. Wykazują one jednak cechę organizmów żywych tj. mają zdolność do namnażania się.

Podstawową jednostką funkcjonalną i strukturalną każdego żywego organizmu jest komórka, w jej skład wchodzą organelle komórkowe: błona komórkowa, cytoplazma, jadro komórkowe, siateczka śródplazmatyczna, aparat Goldiego, lizosomy, rybosomy, mitochondria i centriole.

Orgazmy żywe dzielimy na dwie grupy: prokariotyczne i eukariotyczne. Organizmy prokariotyczne (np. bakterie) w odróżnieniu od eukariotów nie mają jądra komórkowego i większości organelli komórkowych, a ich DNA swobodnie leży w cytoplazmie. Do eukariotów zaliczamy protisty, grzyby, rośliny i zwierzęta.

Główne cechy komórek:

– większość ma wymiary mikroskopowe

– wielkość i kształt wiąże się z ich funkcją

– mają identyczny skład chemiczny

– występują błony komórkowej, cytoplazma i rybosomy

– mają zdolność do przekształcania energii

– mają zdolność do zapisywania i przekazywania informacji genetycznej.

Budowa komórki:

1. Mitochondria stanowią centra energetyczne komórki. Zachodzi w nich oddychanie komórkowe. Liczba mitochondriów w komórce zależy od aktywności metabolicznej komórki.
2. Ściana komórkowa – nadaje kształt, pełni funkcje ochronne i uczestniczy w transporcie i komunikacji.
3. Błona komórkowa oddziela od siebie poszczególne organelle oraz otacza komórkę. Odbiera bodźce z otoczenia i umożliwia transport substancji.
4. Wakuola, wodniczka – przestrzeń w komórce wypełniona sokiem komórkowym i otoczona błoną. Występuje głównie w komórkach roślin i zwierząt niższych. Ze względu na pełnione w komórce funkcje wyróżnia się wakuole odżywcze (uczestniczą w procesie trawienia) i tętniące (uczestniczą w usuwaniu wody z komórki).
5. Cytozol – wodna lub żelowa substancja wypełniają wnętrze komórki.
6. Chloroplasty – żywe struktury roślinnych komórek jądrowych, zawierające chlorofil; zachodzi w nich proces fotosyntezy.
7. Jądro komórkowe stanowi centrum dowodzenia komórki
8. Rybosomy odpowiedzialne są za syntezę (produkcję) białek.

Zadanie do zeszytu:

Ćw. 1

Komórkę można porównać do fabryki. Która ze struktur stanowi centrum sterowania? Wybierz poprawna odpowiedź.

– mitochondrium

– jądro komórkowe

– cytoplazma

– chloroplast

Ćw. 2

Odpowiedz na pytania.

1. Dlaczego wirusy nie należą do organizmów żywych, chociaż wykazują jedna z ich cech tj. zdolność do namnażania się?
2. Jaka jest podstawowa jednostka budulcowa każdego żywego organizmu?