Branżowa szkoła I stopnia klasa 2 BS – Historia
Temat: Polska po 1989 roku.
Polecenie: Obejrzyj film, przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania pod tekstem.
Wybory odbyły się 4 czerwca 1989 roku. Głosowano w dwóch turach. Frekwencja była bardzo niska (I tura – 62,7%, II – 25%). Opozycja uzyskała 161 mandatów w sejmie i prawie wszystkie (99 na 100) w senacie. Dla strony rządzącej na pewno ogromną porażką był fakt, że prawie całkowicie przepadła tzw. lista krajowa (z 35 kandydatów do parlamentu dostały się tylko 2 osoby). Mandaty te zostały rozdzielone na listy okręgowe i obsadzone w II turze. Po wyborach, kiedy kształtowały się kluby poselskie, opozycyjni posłowie utworzyli Obywatelski Klub Parlamentarny, który liczył 260 osób. Jego przewodniczącym został Bronisław Geremek. 4 lipca 1989 roku odbyło się inauguracyjne posiedzenie sejmu i senatu. Marszałkiem nowo wybranego sejmu został Mikołaj Kozakiewicz, a senatu Andrzej Stelmachowski.
Wcześniej prowadzono rozmowy na temat obsadzenia urzędu prezydenta i zasadniczo ustalono, że obejmie go Wojciech Jaruzelski. Na łamach „Gazety Wyborczej” ukazał się tekst Wasz prezydent, nasz premier, sugerujący, że wybór na stanowisko prezydenta gen. Jaruzelskiego powinien doprowadzić do obsadzenia urzędu premiera przez człowieka opozycji. 19 listopada 1989 roku Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego (przewagą jednego głosu).
Tym samym generał Jaruzelski zrezygnował z funkcji I sekretarza KC PZPR. Misję tworzenia rządu prezydent powierzył gen. Czesławowi Kiszczakowi, któremu jednak nie udało się tego dokonać: OKP zawarł bowiem porozumienie z dotychczasowymi przybudówkami PZPR. W efekcie nowym premierem został Tadeusz Mazowiecki (24 sierpnia 1989 roku). Nowy rząd miał charakter koalicyjny. Na czele czterech ministerstw stali członkowie PZPR (np. resort obrony objął Florian Siwicki, a ministerstwo spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak).
Członkiem rządu o najbardziej barwnej osobowości okazał się Jacek Kuroń, który objął tekę ministra pracy i polityki socjalnej. Do historii przeszły jego pogadanki nazywane „podwieczorkiem przy mikrofonie”, które zjednywały mu poparcie społeczne .Obejmując urząd premiera, Tadeusz Mazowiecki powiedział słynne słowa: „Przeszłość odkreślamy grubą linią. Odpowiadać będziemy jedynie za to, co uczyniliśmy, by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania”.
ednym z najważniejszych zadań, które stanęły przed rządem było zreformowanie gospodarki. Realizacji programu gospodarczego podjął się Leszek Balcerowicz. Jego zadanie polegało przede wszystkim na zahamowaniu hiperinflacji, dokonaniu uwłaszczenia, uregulowaniu kwestii własności, zlikwidowaniu dopłat do nierentownych zakładów. Balcerowicz (wicepremier i minister finansów) przedstawił swój plan 17 grudnia 1989 roku. Zaproponował 11 nowych ustaw. Dotyczyły one: gospodarki finansowej, przedsiębiorstw, podmiotów zagranicznych, podatków, prawa bankowego, dewizowego, celnego, zatrudnienia, szczegółowych warunków rozwiazywania umów o pracę, wzrostu wynagrodzeń, stosunków kredytowych.
Program reform Balcerowicza został zaakceptowany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy. Polsce obiecano uruchomienie kredytów o łącznej wartości 2,2 mld dolarów. Przeciwdziałać inflacji miało wprowadzenie w przedsiębiorstwach państwowych progresywnego podatku od ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń, ustalenie sztywnego kursu dolara, podniesienie stopy kredytowej, a przede wszystkim ograniczenie dotacji państwowych do deficytowych działów gospodarki. Dla społeczeństwa była to terapia wstrząsowa. Chciano kapitalizmu, ale nie zdawano sobie sprawy z efektów jego wprowadzenia. Skutkiem reformy było bardzo duże bezrobocie oraz wzrost cen (o 40–50%). Kolejny raz doszło więc do strajków i protestów. Próbowali je rozładowywać Lech Wałęsa i Jacek Kuroń. Balcerowicz konsekwentnie realizował politykę rządu. Już w marcu 1990 roku widocznym sukcesem był spadek inflacji.
Kolejnym ważnym krokiem było przeprowadzenie prywatyzacji – zrezygnowanie z prowadzenia działalności gospodarczej przez państwo oraz spowodowanie napływu kapitału zagranicznego do Polski. Niestety, proces ten wiązał się z dużą niedbałością przy stanowieniu praw, w wyniku czego m.in. działacze aparatu partyjnego zakładali spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i wykorzystując luki prawne, powiększali swój kapitał. Nastała era afer gospodarczych.
Nastąpiły także wyraźne zmiany w polskiej polityce zagranicznej. Przyjęto całkowicie odmienne priorytety. Polska zaczęła dążyć do integracji politycznej i militarnej z Zachodem. Ministrem spraw zagranicznych w rządzie Tadeusza Mazowieckiego został Krzysztof Skubiszewski. Powiewem nowego był również inny wymiar polityki zagranicznej. Od 9 do 14 listopada 1989 roku przebywał w Polsce kanclerz RFN Helmut Kohl. Doszło wówczas do symbolicznego polsko‑niemieckiego pojednania podczas mszy świętej, która odbyła się w Krzyżowej na Dolnym Śląsku. 17 lipca 1990 w rokowaniach na temat zjednoczenia RFN i NRD wziął udział minister spraw zagranicznych Polski i uzyskał zapewnienie, że zjednoczone Niemcy zawrą traktat potwierdzający nienaruszalność polskiej granicy zachodniej. 27 lutego 1990 roku wznowiono też (zerwane w 1967 roku) stosunki między Polską a Izraelem.
Rząd Tadeusza Mazowieckiego proklamował politykę grubej kreski: nie podjęto kwestii odpowiedzialności za 45 lat rządów komunistycznych w Polsce.
29 grudnia 1989 uchwalone zostały zmiany w konstytucji. Przede wszystkim przywrócono państwu miano Rzeczpospolitej Polskiej. Miało być od tej pory państwem prawa, w którym władza zwierzchnia należy do narodu i jest sprawowana poprzez sejm i senat. Szersze uprawnienia uzyskał samorząd terytorialny. Wprowadzono pluralizm polityczny. 9 lutego 1990 roku przywrócono godło państwowe z czasów II RP – orła w koronie. Rozwiązano Służbę Bezpieczeństwa i Milicję Obywatelską, a w ich miejsce powstał Urząd Ochrony Państwa i Policja Państwowa.
W styczniu 1990 roku rozwiązano PZPR. W dniach 27–30 stycznia w Sali Kongresowej w Warszawie odbył się ostatni zjazd PZPR.
W miejsce PZPR powstało kilka ugrupowań z Socjaldemokracją Rzeczypospolitej Polskiej na czele. Jej głównymi liderami byli Aleksander Kwaśniewski i Leszek Miller. Część byłych członków utworzyła Unię Socjaldemokratyczną Rzeczypospolitej Polskiej (na czele stanął Tadeusz Fiszbach). SdRP uznała się za kontynuatorkę PZPR, przejęła jej aktywa i pasywa. W sejmie utworzono Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej. W 1990 roku zlikwidowano RSW Prasa–Książka–Ruch, uchodzący za koncern partyjny. Znaczna część budynków będących własnością PZPR stała się własnością państwa, np. Gmach Komitetu Centralnego został w 1991 roku siedzibą giełdy.
Przestało także istnieć ZSL, 5 maja powrócono do nazwy PSL. Jego liderem został Roman Bartoszcze. Działały także nadal ugrupowania będące wcześniej „w podziemiu”, jak KPN Leszka Moczulskiego i PPS Jana Józefa Lipskiego.
Na scenie politycznej pojawiły się nowe ugrupowania, np. Zjednoczenie Chrześcijańsko‑Narodowe z Wiesławem Chrzanowskim na czele, Kongres Liberalno‑Demokratyczny, Porozumienie Centrum czy Unia Polityki Realnej.
D la kształtowania się polskiej demokracji istotne znaczenie miało uchwalenie nowej konstytucji, która zastąpiła konstytucję PRL z 1952 roku. Prace nad nią rozpoczął już sejm kontraktowy. On też wprowadził pierwsze zmiany do peerelowskiej ustawy. W 1992 roku (17 października) sejm przyjął czasowe rozwiązanie pod postacią małej konstytucji. Akt regulował kwestie zależności między władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz kompetencje samorządu terytorialnego. Ostatecznie konstytucję obowiązującą do dziś uchwaliło Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia w 1997 roku. 15 maja 1997 roku została przyjęta przez naród polski w referendum, a 17 października weszła w życie.
- Kiedy odbyło się inauguracyjne posiedzenie sejmu i senatu?
- Kto został marszałkiem nowo wybranego sejmu a kto senatu?
- Kto został premierem rządu a kogo wybrano na prezydenta?
- Kto podjął się zreformowania gospodarki i na czym to polegało?
- Kiedy zostały uchwalone zmiany w Konstytucji i na czym polegały?
- W którym roku uchwalono obowiązującą do dziś w Polsce Konstytucję?