Szkoła Podstawowa klasa 8 – WOS
Temat: Państwo i demokracja.
Strona 72 w e- podręczniku.
https://flipbook.nowaera.pl/dokumenty/Flipbook/Dzis-i-jutro/#p=43
link do e – podręcznika
Rodzaje ustrojów politycznych. Ze względu na ustrój, czyli sposób sprawowania władzy, dzielimy współcześnie państwa na: demokratyczne, autorytarne i totalitarne.
Autokratyzm – ustrój polityczny oparty na władzy mniejszości (jednostki) oraz odrzuceniu demokracji i parlamentaryzmu. W państwie autorytarnym władze, wspierając się na wojsku i policji, uniemożliwiają obywatelom udział w życiu publicznym, pozbawiając ich większości praw politycznych oraz wpływu na decyzje rządzących; nie ingerują natomiast w ich życie prywatne. Wszelkie próby tworzenia organizacji opozycyjnych spotykają się z natychmiastową reakcją. Do państw autorytarnych w przeszłości zaliczano Chile pod dyktatorskimi rządami Pinocheta i Hiszpanię za rządów generała Franco. Do niedawna charakter autorytarny miało również większość państw w Ameryce Łacińskiej, ale w ostatnich dziesięcioleciach zwróciły się w stronę demokracji.
Totalitaryzm – ustrój państwa, które posiada pełną władzę nad życiem i działaniem swoich obywateli. W państwie totalitarnym panuje dyktatura jednej partii, wszystkie dziedziny życia znajdują się pod kontrolą służb bezpieczeństwa, policji i wojska, a posłuszeństwo obywateli jest wymuszane z pomocą represji, a nawet masowego terroru. Nie istnieją żadne niezależne od nich instytucje i organizacje, nie istnieje opozycja, a jawni przeciwnicy panującej ideologii karani są śmiercią. Wymiar sprawiedliwości i prawo są całkowicie podporządkowane państwu i partii, prześladowani są nie tylko przeciwnicy reżimu, ale także osoby, których winę określa się na podstawie panującej ideologii. Państwo jest właścicielem środków masowego przekazu i wykorzystuje je do propagandy ideologii totalitarnej. W szkole, w pracy i na ulicy stale przypomina się obywatelom, co mają myśleć i czuć (plakaty, megafony). Ważne miejsce w ideologii zajmuje kult wodza, stojącego na czele partii. Przykładami państw totalitarnych był Związek Radziecki oraz hitlerowska III Rzesza. Państwami totalitarnymi były kraje demokracji ludowej w latach czterdziestych i pierwszej połowie lat pięćdziesiątych, w tym PRL, później także Chiny, Albania, Korea Północna, Kambodża, Wietnam.
Demokracja to ustrój polityczny, w którym władza należy do społeczeństwa zamieszkującego dane państwo. W demokratycznym kraju wszyscy obywatele – niezależnie od płci, pochodzenia czy majątku – mogą uczestniczyć w wyborach. Ponadto mają zagwarantowane liczne swobody. Dzielą się one na prawa osobiste (np. prawo do bezstronnego sądu), prawa i wolności polityczne (m.in. wolność zrzeszania się), a także prawa i wolności socjalne, ekonomiczne i kulturalne (np. prawo do ochrony zdrowia).
Wyróżnia się dwa rodzaje demokracji: pośrednią i bezpośrednią. W demokracji pośredniej obywatele mają wpływ na rządy dzięki możliwości uczestniczenia w wyborach. Wybierają w nich swoich przedstawicieli do parlamentu i władz samorządowych, którzy decydują w sprawach dotyczących państwa. Z kolei w demokracji bezpośredniej mieszkańcy danego kraju osobiście podejmują decyzję o przyjęciu określonego rozwiązania, np. w referendum czy plebiscycie. W państwach najczęściej występuje demokracja pośrednia. Demokracja bezpośrednia jest wykorzystywana zazwyczaj tylko podczas podejmowania decyzji szczególnie ważnych dla państwa. Taka forma ustroju demokratycznego istnieje np. w Szwajcarii.
Obejrzyj filmik:
Państwo demokratyczne może być monarchią ( Wielka Brytania, Hiszpania) lub republiką (Polska, Stany Zjednoczone).
monarchia – forma rządów w państwie, w którym przedstawicielem władzy suwerennej jest monarcha tytułowany królem, księciem, cesarzem lub sułtanem; monarcha sprawuje władzę dożywotnio, samodzielnie (monarchia absolutna), we współpracy z wybranymi grupami społecznymi (monarchia stanowa) lub innymi organami państwa (monarchia parlamentarna).
republika (z łac. res publica – rzecz wspólna, publiczna) to forma państwa, w której władzę przez określony czas sprawuje osoba lub grupa ludzi (organ kolegialny), które uzyskały władze na mocy wyboru przez obywateli. W tym znaczeniu to przeciwstawienie monarchii. Jest to rozumienie republiki w sensie gatunkowym, z kolei w sensie rodzajowym republika jest państwem praworządnym będącym wspólnym dobrem obywateli.
Zapoznaj się tematem i wykonaj ćwiczenie 2 ze strony 76 w e- podręczniku