Branżowa szkoła I stopnia klasa 3 – WOS
TEMAT: Czym są prawa człowieka .
Pojęcie praw człowieka
Nie ma jednej ogólnie przyjętej definicji praw człowieka. Możemy uznać, że „prawa człowieka to powszechne normy moralne o charakterze podstawowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem. Pojęcie praw człowieka opiera się na trzech tezach: po pierwsze, że każda władza jest ograniczona; po drugie, że każda jednostka posiada sferę autonomii, do której nie ma dostępu żadna władza; po trzecie, że każda jednostka może się domagać od państwa ochrony jej praw”
Źródłem praw człowieka jest godność ludzka. Uznaje się ją za wartość przyrodzoną i niezbywalną, przypisaną do każdej jednostki ludzkiej. Zasada poszanowania godności ludzkiej potwierdzona została w wielu dokumentach, m.in. w Powszechnej deklaracji praw człowieka z 1948 r. oraz w Konstytucji RP z 1997 r.
Powszechna deklaracja praw człowieka
Art. 1
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności
i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem oraz powinni
postępować w stosunku do siebie wzajemnie w duchu braterstwa.
Konstytucja RP z dnia 2
kwietnia 1997 r.
Art. 30
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności
i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej
poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Cechy praw człowieka
Ważne!
Prawa człowieka mają charakter: powszechny, przyrodzony, niezbywalny, naturalny i niepodzielny.
Charakter praw i wolności | Znaczenie |
Powszechny | przysługują każdemu człowiekowi niezależnie od rasy, płci, przynależności do danej grupy społecznej, statusu majątkowego |
Przyrodzony | przysługują każdemu od chwili urodzenia, nie wynikają z woli państwa, a wywodzone są z istoty człowieczeństwa; państwo ich nie nadaje, a jedynie potwierdza |
Niezbywalny | przypisane są do każdej jednostki ludzkiej i nie można się ich zrzec |
Niepodzielny | wszystkie kategorie i generacje praw stanowią integralną i współzależną całość |
Naturalny | wynikają z samej istoty człowieczeństwa – mamy je, ponieważ jesteśmy ludźmi |
Katalog podstawowych praw i wolności przysługuje każdemu, bez względu na płeć, rasę, religię czy miejsce zamieszkania. Musimy jednak pamiętać, że prawa człowieka to nie tylko prawa materialne, takie jak: prawo do życia, do nauki, wolność słowa, sumienia, wyznania, ale również prawa proceduralne, pozwalające jednostce domagać się realizacji praw i przestrzegania wolności. Bez praw proceduralnych umożliwiających nam realizację praw materialnych prawa zapisane w różnych dokumentach są iluzoryczne.
Prawa człowieka | |
materialne – m.in.: prawo do życia, prawo do nauki, wolność słowa, wolność sumienia, wolność wyznania | proceduralne – procedury i mechanizmy, które pozwalają nam domagać się realizacji naszych praw i wolności |
Prawa człowieka regulują stosunki między jednostką a państwem, wytyczając jednocześnie granice władzy w demokratycznym społeczeństwie (płaszczyzna wertykalna). Coraz powszechniejszy jest pogląd, że prawa człowieka odnoszą się również do stosunków jednostka–jednostka (płaszczyzna horyzontalna). Przykładem mogą tu być relacje dziecko–rodzice.
Prawa i wolności chronią najważniejsze wartości, do których zaliczyć możemy: wolność, równość i godność.
ZADANIE: Przeczytaj uważnie temat i odpowiedz na pytanie co to znaczy że prawa człowieka są przyrodzone, niezbywalne i powszechne.