Szkoła Podstawowa klasa 6 – Historia
Temat: Reformy państwa w czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego
Dzień dobry. Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania.
Po śmierci Augusta III, podczas elekcji w 1764 roku, tron Rzeczypospolitej objął Polak Stanisław August Poniatowski. Jego wybór nastąpił dzięki poparciu cesarzowej Rosji Katarzyny II. Podczas bezkrólewia do Polski wkroczyło wojsko rosyjskie, którego obecność przesądziła o zwycięstwie Poniatowskiego. Katarzyna chciała, aby na tronie polskim zasiadała osoba zupełnie jej podporządkowana. Dzięki temu Rzeczpospolita miała się stać państwem ściśle związanym z Rosją. Zarówno Rosji, Prusom, jak i Austrii zależało na tym, aby Rzeczpospolita pozostawała bezbronna i pozbawiona silnej armii. Dlatego kraje te nie pozwalały na przeprowadzenie w Polsce poważniejszych reform. Było to tym łatwiejsze, że również większość szlachty polskiej nie widziała potrzeby reformowania państwa i utrzymywania dużej armii. Dla szlachty najważniejsze było przestrzeganie jej praw: wolnej elekcji i liberum veto. Nowy król miał jednak cichą nadzieję, że uda się przekonać zarówno szlachtę, jak i carycę Katarzynę do poparcia pewnych reform. Jako człowiek o wielkiej kulturze i znakomitym wykształceniu uważał, że należy przede wszystkim zadbać o rozwój oświaty. Starał się również poprawić stan gospodarki kraju.
Kultura czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego
Stanisław August Poniatowski jako człowiek wszechstronnie wykształcony potrafił docenić rolę sztuki. W okresie jego panowania znacznie rozbudowano i upiększono Warszawę. Król kazał przebudować pałac położony na peryferiach Warszawy, nazwany Łazienkami, gdzie chętnie spotykał się z filozofami, pisarzami i poetami. W każdy czwartek organizował dla nich obiady. Jednym z najczęstszych gości był poeta Ignacy Krasicki. Król należał też do wielkich miłośników teatru.
W Polsce teatr działał już wprawdzie w XVI wieku, jednak był to teatr dworski – przedstawienia oglądali król i jego goście. Dopiero za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1765 roku założono w Warszawie Teatr Narodowy dostępny dla wszystkich. Teatr spełniał również funkcję edukacyjną. Grane w nim sztuki wyśmiewały zacofaną i przeciwną reformom kraju starą szlachtę, w korzystnym świetle przedstawiając młodych reformatorów.
Gospodarka Polski w czasach Stanisława Augusta
Król zdawał sobie sprawę, że rozwój gospodarczy jest dla kraju bardzo ważny. Dlatego starał się wpływać na poprawę stanu gospodarki. W Polsce i na Litwie powstało z inicjatywy króla i jego ministrów kilkadziesiąt manufaktur. Produkowały one towary luksusowe, ale także broń dla wojska. Aby ożywić handel, starano się poprawiać stan dróg, zaczęto też budować pierwsze drogi utwardzane. Jednak najtańszym sposobem przewożenia towarów był transport rzeczny. W granicach dawnej Polski znajdowało się wiele dużych rzek, jednak nie były one z sobą połączone. Za panowania Stanisława Augusta zbudowano dwa kanały: Kanał Królewski i Kanał Ogińskiego, które ułatwiały w dużym stopniu transport zboża i innych towarów. Dzięki nim można było przepłynąć z Dniepru do Wisły i Niemna, a tymi rzekami na Morze Bałtyckie.
Próby reform kraju
Stanisław August od początku swych rządów starał się zmieniać słabą i zacofaną Rzeczpospolitą. Napotkał jednak opór zarówno ze strony Rosji, jak i samej szlachty, niechętnej reformom. Większość obywateli obawiała się, że jakiekolwiek zmiany doprowadzą do likwidacji przywilejów szlacheckich. Dlatego król za niezwykle istotne uznawał poprawienie poziomu edukacji i gruntowne zmiany w szkolnictwie. Stanisław August miał nadzieję, że lepiej wyedukowani obywatele zaczną sami dostrzegać słabości państwa i konieczność reform. Dzięki staraniom nowego króla i jego współpracowników powołano Komisję Edukacji Narodowej. Zreformowane szkoły kształcić miały obywateli patriotów, którzy przyczynią się do zmian w kraju. I rzeczywiście, z czasem coraz większa część szlachty zaczęła zdawać sobie sprawę, że zmiany są potrzebne. W 1788 roku rozpoczął obrady w Warszawie Sejm Wielki. Podczas czteroletnich obrad przeprowadzono wiele ważnych reform. Najważniejszą z nich było uchwalenie w 1791 roku Konstytucji 3 maja, która miała odmienić kraj i sprawić, że będzie silny i nowoczesny. Obawiano się jedynie, jak na zmiany w Polsce zareaguje caryca Katarzyna II.
- Dlaczego caryca Katarzyna II wspierała kandydaturę Poniatowskiego na króla Polski?
- Jakie reformy przeprowadził król Stanisław Poniatowski?